گازهای فلر فرصتی که به معضل تبدیل شده‌است- محمد طهماسب زاده کارشناس انرژی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

مطابق با آخرین آمار رصدهای ماهواره‌ای در برنامه GGFR بانک جهانی¹، در سال 2018، 145 میلیارد متر مکعب گاز در جهان فلر شده است که ایران با 17.3 میلیارد مترمکعب (12 درصد گاز فلر جهان) در سال 2018، سومین کشور فلرکننده گاز در جهان پس از روسیه و عراق است. این میزان گاز فلر در ایران به طور تقریبی منجر به رهاسازی بیش از 42 میلیون تن دی اکسید کربن² به جو شده است. از این موضوع مهمتر، آلایندگی‌های محلی ناشی از سوزاندن گازهای فلر است که گازهای سمی Nox و Sox و ... را به جو وارد کرده و سلامت افراد بومی و کارکنان مناطق تحت بهره‌برداری را با خطرات جدی مواجه می‌کند. برای اینکه جایگاه گازهای فلر در تولید آلاینده‌های زیست محیطی کشور مشخص شود، کافیست سهم این آلاینده‌ها در ایران برآورد شود. میزان انتشار گازهای گلخانه ای ایران 650 میلیون تن در سال برآورد می شود که آلاینده‌های گازهای فلر به تنهایی 6.5 درصد از کل انتشارات گازهای گلخانه ای را دارا هستند. به عبارتی با مهار گازهای فلر در پالایشگاه‌ها و میادین نفتی کشور، نه تنها از فرصت‌های اقتصادی و انرژی آن می‌توان بهره برد بلکه می‌توان به اهداف اسناد بالادستی کشور از جمله برنامه ششم توسعه (کاهش90 درصدی گازهای فلر تا پایان این برنامه) و تعهدات ایران در بین‌الملل و توافقنامه پاریس نیز دست یافت. بنابراین گازهای فلر به عنوان فرصتی مطلوب و چند تیر و یک نشان برای کشور تلقی شده و در صورت عدم استفاده از این فرصت، به ناچار تنها با معضلات آن دست به گریبان خواهیم بود. در ادامه نمودار و جدول وضعیت گازهای فلر ایران در قیاس با سایر کشورها بر اساس داده‌های ماهواره‌ای، نشان داده شده‌است:

شکل1) مقایسه تغییرات گازهای فلر در 30 کشور اول فلر کننده گاز در جهان (بین سالهای 2014 الی 2018)

راهکارهای مختلفی برای مهار این گازها وجود دارد که به تبع نوع گازهای فلر، حجم، ترکیب درصد و موقعیت جغرافیایی می‌تواند متفاوت باشد. فناوری‌های از فناوری‌های بازیافت گازهای فلر می‌توان به فناوری‌های NGL، LNG، GTL، تولید برق، تزریق به میادین نفتی به منظور ازدیاد برداشت، تولید بخار، تولید آب شیرین و ترکیبی از این فناوری‎ها نام برد که باید بر اساس امکان‌سنجی‌های دقیق سرمایه‌گذاران بخش خصوصی و سهولت دسترسی استفاده از فناوری‌ها و مشخصات گاز، مورد استفاده قرار گیرد.

همچنین به منظور دسترسی به داده‌های ماهواره‌ای گازهای فلر در کشورهای جهان و برنامه GGFR، می‌توانید به آدرس ذیل مراجعه نمایید:

https://www.worldbank.org/en/programs/gasflaringreduction#1

پاورقی:

 1. برنامه Global gas flaring reduction (GGFR) بانک جهانی، یک تلاش دولتی و خصوصی است که متشکل از دولت ها ، شرکت های نفتی و سازمان های چند جانبه برای پایان دادن به فلر کردن روزانه گاز در سایت های تولید نفت در سراسر جهان است. GGFR که در سال 2002 در اجلاس جهانی توسعه پایدار در ژوهانسبورگ آغاز به کار کرد ، بر مسائل زیر تمرکز دارد:

• کمک به دولتها برای کسب درآمد از گازهای فلر و ایجاد سیاستها/چارچوبهای نظارتی
• انجام تحقیقات؛
• بالا بردن آگاهی؛
• کاوش در فن آوری‌های جدید؛
• ترویج بهترین روشها؛ و
• کمک به توسعه برنامه های خاص کشورها در زمینه کاهش گازهای فلر

2. میزان گاز فلر برآورد شده به صورت تخمینی از برآورد برنامه Global gas flaring reduction (GGFR) بانک جهانی است. در واقع مطابق برآورد برنامه GGFRبه ازای کل گازهای فلر در جهان ، بیش از 350 میلیون تن گاز دی‌اکسید کربن به محیط وارد می‌شود که سهم ایران در این موضوع 12 درصد است.