ظرفیت های داخلی برای صدور گواهینامه های صادراتی محصول

گواهی محصول، یک معیار برای ارزیابی کیفیت محصول است، یک راهنما که خریداران و کارفرمایان (داخلی و خارجی) را به تولید کنندگان قابل اعتماد هدایت می‌کند؛ تولیدکنندگانی که محصولات و خط تولید آنها با معیارهای ارزیابی ملی و بین المللی، منطبق باشند. در واقع این فرآیند اطمینان حاصل می کند که یک محصول خاص تستهای ایمنی / عملکردی و الزامات سیستم مدیریت کیفیت مرتبط را گذرانده و معیارهای صلاحیت مندرج در قراردادها، مقررات و طرح گواهینامه را برآورده نماید.

صدور گواهینامه محصول، توسط ارگانهایی بنام "نهاد صدور گواهینامه محصول" صورت می پذیرد که دارای مجوز ISO IEC 17065 بین المللی باشند. استاندارد ISO IEC 17065 یک استاندارد برای اعتباربخشی به سازمانهای صدور گواهینامه محصول است و مربوط به ارگانهایی است که کیفیت یک محصول را تایید می کنند. در فرآیند صدور گواهینامه، محصولات با توجه به ریسک و محیطی که قرار است در آن نصب شوند، از چند منظر ارزیابی می شوند.

ابتدا به بررسی مشخصات فنی محصول، تکنیکال فایل و نقشه ها پرداخته شده و تایپ تستهای مورد نیاز توسط آزمایشگاه های معتبر و دارای گواهینامه ISO IEC 17025 بین المللی انجام می شود. در برخی تجهیزات، علاوه بر انجام آزمون، تجزیه و تحلیل دقیق سخت افزاری نیز مورد نیاز می باشد. در صورتی که تجهیز دارای نرم افزار باشد، فرآیندهای تست نرم افزار، تأیید و تصدیق اعتبار (V&V) نیز انجام می شود. نظر به اهمیت دقت و صحت آزمون های ایمنی محصول، این آزمون ها باید توسط آزمایشگاه های معتبر و دارای تائیدیه‌ی ISO IEC 17025 انجام شود تا نتایج قابل اتکا و اطمینان باشد. اینگونه آزمایشگاه ها قادر به اثبات بی طرفی، حفظ محرمانگی، کفایت تجهیزات، صلاحیت منابع انسانی، قابلیت ردیابی نتایج، گزارش دهی درست نتایج، توانایی تفسیر نتایج، تخمین درست عدم قطعیت در نتایج آزمون و تضمین کیفیت نتایج آزمون هستند و سیستم مدیریت کیفیت خود را به نحوی پیاده سازی و نگهداری می نمایند که نتایج آزمون ها با آزمایشگاه‌های خارجی قابل مقایسه باشد.

پس از اینکه تولید کننده نشان داد که توانایی طراحی و تولید محصول با کیفیت را دارد، می بایست قابلیت حفظ یکنواختی کیفیت در خط تولید را نیز اثبات نماید. یعنی قادر باشد با ارائه شواهد مناسب اثبات نماید خط تولید آن توانایی تولید انبوه از همین محصول و با کیفیت مشابه را دارا می باشد. ارزیابی خط تولید و سیستم مدیریت کیفیت سازنده توسط نهادهای صدور گواهینامه دارای گواهینامه ISO IEC 17065 انجام می شود. نهاد گواهی­ کننده برای حصول اطمینان از تداوم کیفیت سازنده، ممیزی های مراقبتی را نیز انجام می دهد. بررسی نمونه‌ی جمع آوری شده از بازار، بررسی نمونه موجود در خط تولید و بررسی نمونه از انبار محصول از جمله راه های انجام ممیزی های مراقبتی است که نهاد گواهی کننده انجام می‌دهد.

در حال حاضر در بین تولید کنندگان ایرانی، اقبال مناسبی نسبت به اخذ گواهینامه های CE و ATEX و ...  وجود دارد. برخی تولیدکنندگان در راستای صادرات و برخی دیگر در راستای ورود به وندورهای مختلف نسبت به اخذ این گواهینامه ها اقدام می کنند. صدور این گواهینامه ها توسط نهادهای مطلع (NB) اروپایی صورت می گیرد که برخی از آنها نظیر TUV Rheinland آلمان، TUV SUD آلمان، IMQ ایتالیا، CESI ایتالیا، DEKRA آلمان و ...، بدلیل دارا بودن گواهینامه های ISO IEC 17065 و ISO IEC 17025 و عضویت در لیست "نهادهای صدور گواهینامه محصول" معتبر IEC و IECEx، جزو تراز اولها محسوب می شوند. اما تحریم‌های بین المللی باعث ورود NB های درجه چندم اروپائی و نمایندگی های آنها به ایران شده که متأسفانه گواهینامه هایی صادر می کنند که اعتبار کافی ندارد. بعضاً شاهد هستیم از عدم اطلاع تولیدکنندگان یا ذی نفعان آنها سوء استفاده نموده و به صلاحدید خودشان آزمونها را بصورت ناقص یا در مراکز نامعتبر انجام می دهند و نهایتاً گواهینامه صادر می کنند.

اگرچه به رسمیت شناختن گواهینامه های اروپایی نظیر CE و ATEX در کشورمان  مزایای متعددی به همراه دارد، اما باید توجه داشت که این گواهینامه ها مختص اتحادیه اروپا هستند. در اتحادیه اروپا نظارت بر بازار بصورت مستمر انجام می شود و تولیدکنندگان در قالب نمایندگان مجاز، مسئولیت پاسخگویی به هر گونه عواقب ناشی از توزیع تجهیز بی کیفیت در کشورهای عضو این اتحادیه را دارند.

بنظر می رسد وقت آن رسیده که به­ جای اینکه برای دفاتر NB های درجه چندم اروپایی بازار درست کنیم، کمی به توانمندی های داخل تکیه کنیم و از این طریق قیمت تمام شده تولید را کاهش دهیم و از خروج ارز از کشور، جلوگیری کنیم.

وجود یک سیستم یکپارچه ملی برای نظارت برای عملکرد نمایندگان شعب خارجی و فرآیند گواهی کردن محصولات ضروری است. این سیستم ملی باید از انجام آزمون های تجهیز در آزمایشگاه معتبر، ارزیابی تکنیکال فایل، شناسنامه محصول، صحت سنجی مدارک فنی و نقشه­ها و غیره، ممیزی و بازرسی خط تولید، بررسی میزان انطباق با الزامات استانداردهای سیستم های مدیریت کیفیت (مانند ISO 9001)، وجود زیرساخت های مورد نیاز و انجام روتین تست­ها در خط تولید مربوطه اطمینان حاصل نماید، تا مانع از صدور گواهینامه های نامعتبر گردد. صدور گواهینامه های نامعتبر خسارات جبران ناپذیری به صنعت برق و انرژی کشور وارد می‌کند و به طور قطع عدم رعایت استانداردهای بین­المللی در محصولات و خدمات صادراتی و عدم تامین کیفیت در سطح جهانی، صدمات جبران ناپذیری به سهم و اعتبار کشورمان در بازارهای منطقه و بعضا بازارهای جهانی وارد خواهد نمود. کشورهایی نظیر چین و روسیه دست به کار جالبی زده اند و گواهینامه های محصول بین المللی را بشرطی می پذیرند که تولیدکننده برای همان محصول گواهی ارزیابی انطباق ملی را نیز اخذ نماید.

در ایران شرکتهای دانش بنیانی وجود دارند که با تکیه بر دانش متخصصان داخلی و با حمایت معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری و صندوق نوآوری و شکوفائی، توانسته اند مجوزهای بین المللی مورد نیاز بابت ارکان صدور گواهینامه محصول شامل: " 1- نهاد بین المللی صدور گواهینامه دارای گواهینامه ISO IEC 17065 قابل ردیابی از IAF و 2 - آزمایشگاه آکرودیته بین المللی دارای گواهینامه ISO IEC 17025 قابل ردیابی از ILAC" را اخذ نمایند. بنابراین وقت آن رسیده که ترتیبی اتخاذ گردد گواهینامه های ارزیابی انطباق صادر شده توسط نهادهای صدور گواهینامه ایرانی نیز، مورد تأیید وزارتخانه ها و سایر کارفرمایان دولتی قرار گیرند.